Teknogirişim Sermaye Desteğine Yeni Model Önerisi

3 Haziran Pazartesi günü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü, Girişimciyi Geliştirme ve Destekleme Daire Başkanlığı davetlisi olarak Ankara’da Teknogirişim programına deneyim, görüş, önerilerimi vermek ve daha etkin, işler ve faydalı hale getirmek üzere Bakanlığa gittim.

Girişimciyi Geliştirme ve Destekleme Daire Başkanlığı tüm bürokratlarının gerçekten böyle bir toplantıyı düşünmeleri taktir edilmesi gerekiyor. Hatta bu toplantı serisini devam ettirecekler.

Bilim, sanayi ve teknoloji bakanlığı 2009′dan bu yana teknoloji odaklı girişimleri Teknogirişim Sermayesi programıyla destekliyor. Başvurular 1 Ekim – 1 Kasım tarihleri arasında yapılmaktadır. Desteğin verilmesi Nisan – Mayıs aylarına kadar sürmektedir.

Üniversitede son yılında olan öğrenciler veya 5 yıl içinde mezun olmuş olan gençlere yönelik olan yenilik odaklı iş fikirlerine yönelik teminatsız ve geri ödemesiz olan 100.000 TL hibe programı Türkiye için önemli olduğunu düşünüyorum.

Uzun süredir blog yazısı yazmıyordum. Bugün Teknogirişim’in verilişi ve teknik detaylara girmeden bu programın ülkemiz için daha verimli getirilmesi için önerilerimi sunacağım.

Son 5 senenin istatistikleri

Başvuru sayısı
2009 – 159
2010 – 724
2011 – 859
2012 – 1.597
2013 – 1.539

– Toplam başvuruların {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}65′i son 2 senede gelmiştir.

Desteklenmeye değer bulunan girişimciler
2009 – 83
2010 – 100
2011 – 288
2012 – 296
2013 – 307

Desteklenen girişim (sözleşme imzalanan)
2009 – 78
2010 – 102
2011 – 272
2012 – 288
2013 – 294

– 5 sene için toplam başvuru yapanlardan {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}21′i desteklenmeye uygun görülmüştür.
– Seçilen girişimcilerin {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}4′i desteği almamışlardır.

Üniversitelerin Şehirlere göre dağılım

• Ankara {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}43
• İstanbul {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}20
• İzmir {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}4
• Konya {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}4
• Trabzon {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}3
• Adana {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}3
• Elazığ {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}3
• Kocaeli {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}3
• Kayseri {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}2
• Antalya {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}1

– Seçilen girişimcilerin {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}63′ü 2 şehirden geliyor. Ankara ve İstanbul
– Seçilen girişmcilerin {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}85′i toplam 10 şehirden oluşuyor

Teknolojik alanlara göre

• Elektronik Bilişim Tek. Telekominikasyon 38{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Endüstriyel üretim malzeme ve taşıma tek. 20{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Diğer endüstriyel teknolojiler 12{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Enerji 11{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Biyolojik bilimler 7{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Fiziksel ve pozitif bilimler 6{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Tarımsal gısa endüstrisi 3{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• İnsan ve çevre koruması 2{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Tarım ve deniz ürünleri 1{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Ölçümler ve standartlar 1{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Sosyal ve ekonomik konular 0{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}

– Seçilen girişimlerin {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}70′i ilk üç alandan seçilmektedir.
– İlk 5 alan toplam girişimcilerin {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}88′ini kapsamaktadır.

Teknogirişim alan işletmelerin şehirlere göre dağılımı

• Ankara 46{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• İstanbul 22{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Konya 4{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• İzmir 4{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Kayseri 3{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Kocaeli 3{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Trabzon 3{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Adana 2{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Elazığ 2{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}
• Antalya 2{2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}

– Desteklenen girişimcilerin {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}68′i Ankara ve İstanbul’da işletmelerini kurmaktadırlar
– Desteklenen girişimcilerin {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}91′i toplam 10 şehirde işletmelerini krumaktadırlar

Girişimcilere devlet desteği sadece Türkiye’de değil dünyada bir çok  ülkede yapılmaktadır. Uygulamalar birbirlerinden farklı olsada başlangı aşamadaki girişimcileri hızlandırmak ve ekosistemin geliştirilmesi için verilmektedir. Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, Endonezya, İtalya, Japonya, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Güney Kore, İngiltere, ABD, Avrupa Birliği, Şili örnekleri bakanlık uzmanları tarafından detaylı olarak karşılaştırmalı analiz edilmiştir.

Aşağıda raporda yer alan bazı ülkelerin incelemelerini sunumdan alıntı yaparak yazıyorum

Bu ülkelerden Şili son senelerde özellikle bilişim teknolojilerine olan desteğiyle tüm dünyanın ilgisini üstüne çekmiştir. Bakanlık uzmanlarının raporunda özel bir bölüm ayrılan bu destek yakından incelenmelidir. Start-Up Chile Şili hükümeti tarafından başlatılan, InnovaChilie aracılığıyla Corfo tarafından yürütülen, yüksek potansiyele sahip girişimcilerin erken aşamalarda dikkatini çekerek startup firmalarını Şili’de başlatıp global hale getirmeleri için bir platformdur.

Amacı Şili’yi Latin Amerika’nın inovasyon ve girişim merkezi haline getirmektir. Şili hükümeti ve Ekonomi Bakanlığı tarafından paylaşılmaktadır.

Seçim kriterleri içerisinde en önemi kriter seçilen girişimcilerin küresel bir zihniyetle çalışması, başarıya giden yolun izolasyonla değil dışa açılımla olduğuna inanmasıdır. 2010 yılındaki pilot uygulaması sonraki yıllara öncülük etmiştir. 2014’te ise 1000 startup firması hedeflenmektedir.

Start-Up Chilie Forbes, The Economist, BusinessWeek, ve TechCrunch gibi dergilerde yayınlanarak ciddi anlamda uluslararası tanınırlık kazanmış ve Startup Amerika, İngiltere, Yunanistan, ve İtalya gibi programlara esin kaynağı olmuştur.

Amerika girişimciliğin beşiği olarak görülmesine rağmen Startup America programını düzenlemektedir. Startup America, ülke çapında yüksek-büyüme potansiyeli olan girişimciliği yönetmek, canlandırmak ve hızlandırmak adına Beyaz Saray tarafından yapılan bir girişimdir. Ocak 2011’de Obama tarafından ülkede girişimciliğin ciddi biçimde yaygınlaştırılması ve başarının artırılması için federal hükümetler ve özel sektöre çağrı yapılmıştır. Obama Yönetiminin bu çağrısından sonra girişimlere yönelik politikalar beş alanda yoğunlaşmıştır.

• Startup girişimlerinin sermaye ulaşımını açmak
• Mentor ve eğitimcileri girişimcilerle buluşturmak
• Zorlukların azaltılması ve girişimciler için devlet desteklerinin artırılması
• Yeni teknolojiler için laboratuvardan piyasaya yenilikleri hızlandırmak
• Sağlık, temiz enerji ve eğitim gibi alanlarda pazar fırsatlarını artırmak

Özel sektördeki liderlerin oluşturduğu bağımsız bir ortaklık olan Startup Amerika Ortaklığı ile, girişimciler, şirketler, üniversiteler, vakıf kuruluşları ve diğer liderler bir araya getirmiş ve Startup firmalarının hızla büyümesi ve yenilikleri gerçekleştirmesi amaçlanmıştır. Kısa zamanda bu ortaklık uluslararası alanda 1milyar $ üzerinde iş akışı oluşturmuş ve gelecek birkaç yıl içinde 100.000 startup firmasına destek sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

Brezilya geniş toprakları ile tarımsal üretim konusunda öne çıkıyor. Ülke ekonomisi tarımdan enerjiye farklı sektörlerde hareketli bir görünüm su­nuyor. Ancak ülkenin inovasyon mo­deli açısından tarım sektörü önemli bir laboratuvar görevi görüyor.

1990’ların ortasından 2000′lerin ortasına ge­çen süreçte Brezilya’nın tarım ürünleri üretimi ciddi düzeyde arttı. Nasıl başardı? Dünya ekonomisin­deki uzman olduğu alana yoğunlaştı ve inovasyon konusunda verimli bir ka­mu-özel işbirliği sağlandı.

Bu program birer yıllık dönemler halinde gerçekleştirilmektedir. Her dönem 3 duyurudan oluşur. Birincisi, hızlandırıcıların seçilmesi ve nitelendirilmesinden, diğer ikisi ise startup projelerinin aşağıda belirtilen aşamalar doğrultusunda seçiminden oluşur.

1. Faz – Bu fazda startup firmalarının başlangıç süreçlerinden sorumlu olan hızlandırıcılar seçilir. Başlangıç süreçleri; mentor desteklerini, girişim sermayesi sağlanması, araştırmacıları, ar-ge faaliyetlerini ve diğer işlemleri içeren markete yönelik ürün/servis geliştirilmesini amaçlayan kısa bir süreçtir.
2. Faz -Hızlandırıcıların seçiminden sonra, küresel anlamda (projelerin {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}25i Brezilya dışından olabilir) startup (Başlangıcından itibaren en fazla 3 yıl geçmiş teknoloji alanındaki faaliyet gösteren mikrogirişimler) seçim süreci başlar. Bu faz dönemler halinde yılda iki kez gerçekleştirilir.
3. Faz- Bu fazda hızlandırma işlemi başlar. Seçilen Startup firmaları, hızlandırıcıların kendine özgü altyapısı ile birleştirilerek, kendi ar-ge projelerinin gerçekleştirilmesi için destek alırlar.

Kanada’da girişim sermayesi şirketleri tarafından fonlanmış firmaların satışlarının ortalama {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}70′i ihracata dayalıdır. Söz konusu oran, Kanada özel sektörünün genel ortalaması olan {2812311ba1d1cae4be9014bab96d46f04d3f56a14523ffc414964179861b2cbd}17’nin yaklaşık 4 katı üstündedir. İki oran arasındaki önemli fark, Kanada örneğinde girişim sermayesi fonlarının ihracata dönük faaliyet gösteren firmalara odaklandıklarını net bir şekilde  ortaya koymaktadır.

2012 yılında Almanya’daki şirketle­rin Ar-Ge harcamaları 50 milyar Euro’yu aştı. Almanya Ar-Ge konusunda dikkat çekici bir portföy sunuyor. Ülke birçok Avrupa ülkesi gibi enerji kaynakların­dan yoksun. Ama özellikle yenilenebilir enerji alanındaki geliştirmelerle arada­ki açık kapatılmaya çalışılıyor. Ar-Ge’nin geleceğe yatırım olduğu ve ihmale gel­meyeceğini Alman şirketleri önemli dü­zeyde algılamış durumda.

Almanya’da 20 bin işletmenin katıldığı bir araştırma­nın sonuçları Almanya gibi hammadde fakiri bir ülkenin küresel rekabete ayak uydurabilmesinin inovasyon ve Ar-Ge yatırımlarına verilen önemle mümkün olduğunu gösteriyor. Nasıl başardı? Almanya ekonomik açıdan rekabet gücünü sınırlayan alan­larda inovasyona konsantre oldu ve or­ganizasyonu iyi yaptı.

Almanya’da Exist Start-up Firma Desteği ulusal bazda üniversite ve araştırma enstitülerinin başlangıç şirketlerini desteklemektedir. Ürünün/servisin geliştirilmesi ve iş planının hazırlanması aşamasından şirket kurulumuna kadar bu program kapsamında finansal destek sağlanır.

(Rapor detaylı olarak ülkelerin karşılaştırmalı analizini yapmaktadır. Bakanlık bürokrasisini burada tekrar tebrik etmek gerekli.)

Teknogirişim programının ülkemizde çok önemli bir başlangıç olduğu gerçeğini bir yere not ederek, verimliğinin arttırılması için getirilen eleştirileri ve önerileri ortaya koyamamız gerekli.

Harvard Business School’danProf. Josh Lerner‘in kriterlerine göre (Lerner, J(2009), ‘’ Boulevard of Broken Dreams: Why Public Efforts to Boost Entrepreneurship)

• Ekosistemdeki diğer paydaşların da geliştirilmesi
• Ekosistemin küresel oyunculara cazip hale getirilmesi
• Yönlendirmenin piyasa tarafından yapılması
• Kısıtlayıcı şartlardan arındırılmış olması
• Yerel paydaşların dış bağlantılarını artırması
• Değerlendirme ve etki analizinin yapılması
• Eğitim unsuruna önem verilmesi

Tüm bu kriterlere bakarak Teknogirişim Programı için bakanlık uzmanları tarafından hazırlanan raporun sonunda benimde katıldığım bazı öneriler

1. Teknogirişim Sermaye desteği modeli değiştirilmeli ve bu ekosistemde bulunan kişilerden  sürekli görüş alınması ve düzenli toplantılar yapılmalıdır
2. Hibenin miktarı değil niteliği artırılmalıdır. Girişimcilere hibe verilmeden önce ve sonrasında eğitim verilmelidir.
3. Desteklenecek girişimciler mentörlük hizmetli almaları sağlanmalıdır. Silikon vadisine giden girişimcilerden geri besleme ve bilgi alışverişinde bulunulmalıdır.
4. Fikirlerin başarıya ulaşmasına adına Türkiye’deki özel sektör ve  yatırımcılarla iş birliği içerisinde olunmalıdır. ( Hazine Müşteşarlığı Bireysel Katılım Sermayesiyle bir işbirliği uygun olacaktır.) Değerlendirme jürisinde konu ile alakalı alanında uzman sanayici, yatırımcı ya da daha önce destek almış başarılı girişimciler davet edilmelidir.
5. Yatırımcıların veya şirketlerin seçtikleri ve yatırım yapacakları projelere eşleştirilme yapılmalıdır. Örnek: yatırımcılar 2 birim yatırım devlet 1 birim teknogirişim sermaye desteği verebilir
6. Denetimler fatura, belge odaklı olmamalıdır. Yatırımcıların girişimlere girmesiyle mentörlük ve düzenli destek kendiliğinden sağlanmış olacaktır. Ortaya çıkatılacak katma değer raporlanmalıdır. Girişimciler operasyona boğulmamalıdır.
7. Etki analizi ve verilen teknogirişimlerin verimliği düzenli olarak ölçülmelidir. Eğer özel sektör yatırımcılar teknogirişimle aynı anda girişi yaparlarsa bu konuda ölçümler hem daha kolay hem de güvenilir olacaktır.

Yazının başında yer alan istatistikleri inceleyecek olursak Ankara’lı girişimcilerin hibeye lokasyon olarak yakın olmaları ve diğer sebeler en çok faydalananların bu şehirden çıktığını gösteriyor. Teknogirişim jürisi bugüne kadar Arge içeren projeleri seçtiği ve fizibilte konusunda çok analiz yapmadığı için bugüne kadar seçilen projelerin verimliğini bugüne kadar ölçmek mümkün olmadığı gibi düşük bir çıktı sağladığı düşünülebilir. Bunun yanı sıra girişimcilerin sürekli desteklerle yaşayan bir ekosistem oluşturulmasına sebep olduğuna yönelik ağır eleştiriler yapılmaktadır. Ankara’lı girişimler satış ve pazarlama yerine hibe almak için çabalarken İstanbul’da daha rekabetçi ve sağlıklı girişimler kurulduğu söylenebilir. Teknogirişim programında yapılacak değişikliklerin hem girişimcileri pozitif etkileyecek hem de ekonomiye katma değeri çok daha yüksek olacaktır. Özellikle önerdiğim yatırımcılarla devletin desteği eşleştirilmesidir. Böylece devlet desteği yıllık 50 M TL ‘den toplamda 150 M TL’ye çıkacaktır. Girişimlerin yaşama süresi artacaktır. Verimlilikler düzenli ölçülecektir. Mentörlük ve özel sektörün desteği sürekli sağlanacaktır.

Özetle: Bakanlığın özel sektörün görüşlerini alması ve düzenlemeler gitme fikri olumludur. Bürokratlarımız gerçekten başarılı çalışmalar çıkarmaktadırlar. Önüzmüdeki toplantı serisinden çıkan sonuçları 2014 yılı içinde hızla uygulamaya geçmemiz tüm ülkemizin kaynağının verimli kullanılması için faydalı olacaktır.

Kaynak:burakbuyukdemir.com